Rodzaje instytucji i organów
Struktura i lokalizacja
Struktura instytucjonalna Unii Europejskiej jest wyjątkowa, a jej system decyzyjny stale ewoluuje. W całej UE działa 7 instytucji europejskich, 8 organów UE i ponad 30 agencji zdecentralizowanych. Współpracują one ze sobą w celu realizacji wspólnych interesów UE i Europejczyków.
Jeśli chodzi o administrację, istnieje 20 agencji i organizacji UE, które pełnią określone funkcje prawne, oraz 4 służby międzyinstytucjonalne, które wspierają instytucje.
Wszystkie te podmioty pełnią określone role – od opracowywania przepisów UE i kształtowania polityki, po wdrażanie polityki i pracę w specjalistycznych dziedzinach, takich jak zdrowie, medycyna, transport i środowisko.
Cztery główne instytucje decyzyjne
Kierują administracją UE. Instytucje te wspólnie określają kierunek polityki UE i odgrywają różne role w procesie stanowienia prawa:
- Parlament Europejski (Bruksela/Strasburg/Luksemburg)
- Rada Europejska (Bruksela)
- Rada Unii Europejskiej (Bruksela/Luksemburg)
- Komisja Europejska (Bruksela/Luksemburg/przedstawicielstwa w całej UE)
Ich pracę uzupełniają inne instytucje i organy, do których należą:
- Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Luksemburg)
- Europejski Bank Centralny (Frankfurt)
- Europejski Trybunał Obrachunkowy (Luksemburg)
Instytucje i organy UE współpracują w szerokim zakresie z siecią agencji i organizacji UE w całej Unii Europejskiej. Podstawową funkcją tych organów i agencji jest przekładanie polityki na rzeczywistość.
Około 60 tys. urzędników służby cywilnej UE i innych pracowników służy 450 mln Europejczyków (i niezliczonym innym osobom na całym świecie). W rzeczywistości jest to stosunkowo niewielka liczba – francuskie ministerstwo finansów zatrudnia około 140 tys. pracowników na 67 mln mieszkańców.
Instytucje
Uprawnienia, obowiązki i procedury instytucji UE zostały określone w traktatach założycielskich UE:
Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (1957 r.)
Traktacie o Unii Europejskiej (1992 r.).
W traktacie lizbońskim (2007 r.) wprowadzono pewne zmiany i uzupełnienia do ich kompetencji.
Cztery główne instytucje Unii, pełniące różne funkcje, ściśle ze sobą współpracują w celu ustalenia programu działań UE oraz inicjowania i koordynowania procesu stanowienia prawa w UE.
Zasadniczo Rada Europejska nie stanowi prawa. Może jednak wyrazić ona zgodę na zmiany w Traktacie o funkcjonowaniu UE. Jej główną rolą jest określanie kierunku politycznego UE. W większości przypadków Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej i Komisja Europejska opracowują strategie polityczne i przepisy mające zastosowanie w całej UE. Procedura, którą stosują, nosi nazwę zwykłej procedury ustawodawczej.
Zasadniczo Komisja proponuje nowe akty prawne, a Parlament i Rada Unii Europejskiej je przyjmują. Następnie państwa członkowskie wprowadzają je w życie, a Komisja czuwa nad ich właściwym stosowaniem.
Parlament Europejski
reprezentuje obywateli państw członkowskich UE. Posłowie do PE są wybierani w wyborach bezpośrednich. Podejmuje decyzje dotyczące prawa europejskiego wspólnie z Radą Unii Europejskiej. Zatwierdza również budżet UE. Prowadzi sieć biur kontaktowych w stolicach UE, Londynie, Edynburgu i Waszyngtonie.
Rada Europejska
Szefowie państw lub rządów krajów UE spotykają się jako Rada Europejska, aby określić ogólny kierunek polityczny i priorytety Unii Europejskiej. Na czele Rady Europejskiej stoi przewodniczący wybierany na 2,5-letnią kadencję, którą można jednokrotnie odnowić. Rada nie przyjmuje aktów prawnych, z wyjątkiem ewentualnych zmian w Traktacie UE.
Rada Unii Europejskiej
Reprezentuje rządy poszczególnych krajów UE. Rada UE to organ, w ramach którego ministrowie ze wszystkich rządów spotykają się, aby przyjmować akty prawne i koordynować politykę w poszczególnych obszarach. Ministrowie spotykają się w różnych konfiguracjach w zależności od tematu, który ma być przedmiotem dyskusji. Rada UE podejmuje decyzje dotyczące prawa europejskiego wspólnie z Parlamentem Europejskim.
Komisja Europejska
Reprezentuje wspólne interesy UE i jest głównym organem wykonawczym UE. Korzystając z „prawa inicjatywy ustawodawczej”, przedstawia wnioski w sprawie nowych aktów prawnych, które są następnie analizowane i przyjmowane przez Parlament Europejski i Radę Unii Europejskiej. Zarządza również polityką UE (z wyjątkiem wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, którą prowadzi wysoki przedstawiciel ds. WPZiB, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej) oraz budżetem UE, a także czuwa nad prawidłowym stosowaniem prawa Unii przez poszczególne kraje. Biura przedstawicielstw są głosem Komisji w całej UE. Monitorują i analizują opinię publiczną w kraju przyjmującym, dostarczają informacji na temat polityki i sposobu funkcjonowania UE oraz ułatwiają współpracę Komisji z przyjmującym państwem członkowskim.
Pracę tych czterech głównych instytucji Unii, która obejmuje zadania ustawodawcze i wykonawcze UE, uzupełniają prace kolejnych trzech instytucji Unii: Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Banku Centralnego i Europejskiego Trybunału Obrachunkowego. Te trzy instytucje są odpowiedzialne za zarządzanie aspektami sądowniczymi, finansowymi i związanymi z audytem zewnętrznym Unii Europejskiej.
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE)
Trybunał czuwa nad przestrzeganiem prawa Unii oraz nad prawidłową interpretacją i stosowaniem traktatów: kontroluje legalność aktów instytucji Unii, czuwa nad przestrzeganiem przez państwa UE zobowiązań wynikających z traktatów oraz dokonuje wykładni prawa Unii na wniosek sądów krajowych.
Europejski Bank Centralny (EBC)
EBC i Europejski System Banków Centralnych są odpowiedzialne za utrzymywanie stabilnych cen w strefie euro. Odpowiadają one również za politykę monetarną i kursową w strefie euro oraz wspierają politykę gospodarczą UE.
Europejski Trybunał Obrachunkowy
przyczynia się do poprawy zarządzania finansami UE oraz promuje rozliczalność i przejrzystość, a także działa jako niezależny strażnik interesów finansowych obywateli Unii. Sprawdza, czy środki finansowe UE są prawidłowo rozliczane, czy są pozyskiwane i wydawane zgodnie z odpowiednimi zasadami i przepisami oraz czy przynoszą one wymierne korzyści.
