ABC Wolontariatu

Definicja wolontariatu

Współczesna definicja określa wolontariusza jako osobę, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie, a sam wolontariat jako dobrowolną, bezpłatną, świadomą działalność na rzecz innych, wykraczającą poza związki rodzinno- koleżeńsko- przyjacielskie.

Rodzaje wolontariatu

Z uwagi na różny charakter działań, wyszczególniamy kilka rodzajów wolontariatu na przykład: 

  • wolontariat akcyjny
  • wolontariat długoterminowy,
  • wolontariat indywidualny,
  • wolontariat grupowy. 

Warto sprawdzić w jakiej formie wolontariatu będziemy się czuć najlepiej, swobodnie. Temperament, charakter, dyspozycja są tutaj istotnymi czynnikami. Komfort i możliwość realizowania się w wolontariacie są również bardzo ważne. 

Aspekty prawne wolontariatu

Na podstawie Ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie do niezbywalnych uprawnień wolontariusza należą:  

  • Prawo do informacji o ryzyku dla zdrowia i bezpieczeństwa związanym z wykonywanymi świadczeniami oraz o zasadach ochrony przed nimi. Bezpieczne i higieniczne warunki wykonywania przez niego świadczeń, w tym odpowiednie środki ochrony indywidualnej (zależne od rodzaju świadczeń i zagrożeń związanych z jej wykonywaniem). 
  • Ubezpieczenie od następstw nieszczęśliwych wypadków. W wypadkach szczególnych (gdy wolontariusz jest delegowany poza granice kraju) ubezpieczenia kosztów leczenia podczas pobytu za granicą. 
  • Pokrycie niezbędnych kosztów związanych z wykonywaniem przez niego świadczeń na rzecz korzystającego, w tym kosztów podróży i diet. 
  • Dla zabezpieczenia prawa wolontariusza i korzystającego zakres, sposób i czas wykonywania świadczenia powinny być określone w porozumieniu, które zawiera postanowienie o możliwości jego rozwiązania. Jest to rodzaj umowy, w której stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego, a nie prawa pracy. 
  • Wolontariusz ma również prawo do uzyskania pisemnego zaświadczenia o współpracy wraz z opisem wykonywanych przez niego zadań oraz zdobytych w ten sposób umiejętności. 
  • Wolontariusz może poprosić o wydanie opinii, która w odróżnieniu od zaświadczenia zawiera ocen ́ kompetencji i podjętych przez niego działań.
  • Wolontariusz zobowiązany jest do starannego i sumiennego wypełniania swoich obowiązków, powinien także dołożyć wszelkich starań, aby należycie dbać o powierzony mu sprzęt oraz ogólnie pojęte miejsce pracy. 
  • Wolontariusz powinien posiadać odpowiednie kwalifikacje, jeśli charakter jego pracy tego wymaga. 
  • Niepełnoletni wolontariusz ma obowiązek przedstawić pisemną zgodę opiekunów prawnych. 
 

Ponadto wolontariusz powinien:

  • mieć jasno określony zakres pracy,  
  • zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności związanej z jej wykonywaniem,  
  • wiedzieć przed kim jest odpowiedzialny za wykonanie swojej pracy i mieć regularny kontakt z tą osobą,  
  • być chronionym przed jakimkolwiek ryzykiem związanym z wykonywaniem powierzonych mu zadań,  
  • mieć satysfakcję z wykonywanej pracy i czuć się potrzebnym,  
  • przestrzegać kodeksu etycznego związanego z wykonywaną pracą,
  • być osobą, na której można polegać. 

Bardzo często pojawia się pytanie: czy osoby niepełnoletnie mogą zostać wolontariuszami? Odpowiedź brzmi – TAK. Jednak podpisanie przez nich porozumień wolontariackich jest ograniczone. W przypadku, gdy mają ukończony 13. rok życia, mogą takie porozumienie podpisać samodzielnie, ale z zastrzeżeniem, że musi na to pisemnie wyrazić zgodę rodzic lub opiekun prawny. Z kolei w przypadku osób, które nie mają ukończonych 13 lat, porozumienie może podpisać w imieniu takiej osoby jedynie rodzic lub opiekun prawny. 

 

Kto może korzystać z pomocy wolontariuszy?

Zgodnie z ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie wolontariusz działania może realizować na rzecz: 

  • organizacji pozarządowych oraz innych podmiotów w zakresie ich działalności statutowej, w szczególności w zakresie działalności pożytku publicznego z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej, 
  • organów administracji publicznej, z wyłączeniem prowadzonej przez nie działalności gospodarczej,
  • jednostek organizacyjnych podległych organom administracji publicznej lub nadzorowanym przez te organy, z wyłączeniem przez nie działalności gospodarczej, 
  • osób prawnych i jednostek organizacyjnych działających na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego, innych kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, w zakresie ich działalności statutowej, szczególnie w zakresie działalności pożytku publicznego.  

Z ustawy wynika więc, że korzystającym ze świadczeń wolontariuszy nie mogą być wyłącznie: firmy działające w obszarze biznesu, jednostki i organizacje w zakresie swojej działalności gospodarczej. 

 

Wolontariat a ubezpieczenie

Zgodnie z przytoczoną już Ustawą o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie każdy wolontariusz ustawowo ma zagwarantowane ubezpieczenie NNW (od następstw nieszczęśliwych wypadków). Dla każdego organizatora wolontariatu, a w naszym przypadku organizacji pozarządowych, ważną informacją jest jednak, że w przypadku zatrudnienia wolontariusza na okres poniżej 30 dni takie ubezpieczenie musi zapewnić on sam (organizator). Obowiązku takiego nie ma jedynie wtedy, gdy zatrudni wolontariuszy na okres powyżej 30 dni. 

Niestety inaczej ma się już sprawa dotycząca ubezpieczeń OC (od odpowiedzialności cywilnej). W tym przypadku ubezpieczenie musi już samodzielnie zapewnić organizator wolontariatu. Trzeba mieć na uwadze, że mimo szczerych chęci i zapału do pracy, wolontariusze podczas swojej pracy mogą wyrządzić jakieś nieprzewidziane szkody lub zaniechania, co może się wiązać z koniecznością rekompensaty finansowej lub rzeczowej. Podczas pracy wolontariackiej zdarzyć się mogą również wypadki, w których poszkodowane mogą zostać np. osoby trzecie (np. podopieczni wspieranych przez organizatora wolontariatu instytucji). Dlatego warto rozważyć objęcie naszych wolontariuszy również takim ubezpieczeniem.

Co ciekawe organizator wolontariatu może również zapewnić wolontariuszowi ubezpieczenie zdrowotne (NFZ). Jest to szczególnie ważne dla osób, które w momencie podejmowania pracy wolontariackiej nie są ubezpieczone z innych źródeł (np. w ramach szkoły lub pracy zawodowej). Takie ubezpieczenie jest dobrowolne i strony porozumienia o wolontariacie (tj. korzystający i wolontariusz) mogą kwestię objęcia tym ubezpieczeniem ustalić w momencie rozpoczęcia współpracy. Jeśli chodzi natomiast o kwestie ubezpieczenia społecznego (emerytalne, rentowe, wypadkowe, chorobowe w ramach ZUS), to zgodnie z przepisami praca wolontariacka nie może być nim objęta.